Separeren voorkomen

artikel daterend van 30/09/2008 gevonden op psy.nl

‘We weten inmiddels hoe je separeren moet voorkomen’

Justine Theunissen, projectcoördinator separeervrije behandeling bij ggz-instelling De Gelderse Roos in Arnhem, realiseerde met haar team als eerste in Nederland een afdeling zonder separeercellen. Na kliniek Siependaal in Tiel wordt nu ook in andere klinieken van De Gelderse Roos het aantal separaties teruggedrongen.


Wat vindt u van de discussie die is losgebarsten als gevolg van het sterfgeval in de isoleercel van de Amsterdamse kliniek SPDC Oost?
‘Ik ben enorm geschrokken dat het separeerbeleid op deze afdeling zo lang heeft kunnen voortduren en met deze verschrikkelijke gevolgen. Dit is heel akelig nieuws anno 2008. Iedereen kán inmiddels weten hoe je separeren moet voorkomen. Wij zijn in Tiel al in 2002 begonnen met een separeervrije afdeling en het landelijk project Dwang en Drang draait ook al een aantal jaren.’

Kan de psychiatrie helemaal zonder separeercellen?
‘In een kliniek met vier- tot vijfhonderd opnames per jaar doen zich hooguit vijf tot tien situaties voor waarin je mogelijk een patiënt voor een paar uur zou moeten separeren. Het gaat dan meestal om een combinatie van psychiatrie, drugs en forse agressie bij een patiënt die we niet kennen als hij wordt binnengebracht. Soms had een patiënt ook eerder opgenomen moeten worden.’

Hebt u separeercijfers van de Arnhemse kliniek waar u nu werkt?
‘In 2004 werd op de opnameafdeling met 36 bedden in Arnhem nog 143 keer gesepareerd. Het eerste half jaar van 2008 zijn slechts drie patiënten kortdurend gesepareerd. Deze gevallen hebben we achteraf uitgebreid besproken tijdens de wekelijkse intervisie.’

En, had het anders gekund?
‘Ja, bijvoorbeeld door nog intensiever samen te werken met de ambulante zorg. Tachtig procent van de opgenomen patiënten is bekend bij onze ambulante hulpverleners. Een psychose heeft meestal een aanlooptijd. Meer ambulante hulp en vroegtijdig afstemmen met de kliniek kan voorkomen dat de crisisdienst uiteindelijk moet ingrijpen.’

Wat helpt om separeren te voorkomen?
‘Teamgeest. Het hele team moet doordrongen zijn van de noodzaak om zo min mogelijk te separeren. En training. We zijn getraind om escalerende situaties vroeg te signaleren en alternatieven te bieden. Belangrijk daarbij is dat er altijd iemand op de groep is. Ook psychomotore therapie kan helpen om de agressie te reguleren of nog eenvoudiger: een potje voetbal of badminton in de sportzaal met de verpleegkundige.

En als het dan toch mis gaat?
In een crisissituatie geven we de patiënt veel aandacht en proberen we de relatie zo goed mogelijk intact te houden. Dus niet met z’n vieren boven op de patiënt springen. Daarmee verbreek je het contact, je doet hem pijn en je roept agressie op. Verder betrekken we familie erbij. Zij hebben zoveel kennis, die moet je gebruiken. En een goed dagprogramma, want structuurloze dagen werken escalaties in de hand.’

Zijn er ook bouwkundige aanpassingen nodig?
‘In Tiel, Arnhem en Wolfheze hebben de oorspronkelijke isoleercellen om laten bouwen tot intensive care units. Dat zijn slaap- en zitkamers waar de cliënt de ruimte heeft. Er kan makkelijk één op één-begeleiding worden gegeven en ook de familie kan daar op bezoek komen.’

Er wordt in de Tweede Kamer gediscussieerd over het isoleren van psychiatrische patiënten. Welk advies zou u willen meegeven?
‘Dat er ook na 2008 geld beschikbaar moet blijven voor het landelijk Dwang- en drangproject in de psychiatrie. Maar dan wel met een verplichtend karakter en harde doelstellingen. Er is veel ervaring opgedaan met het terugdringen van separaties. We weten inmiddels wat werkt. De tijd is echt voorbij dat iedereen weer iets nieuws moet gaan uitvinden. Verplicht bijvoorbeeld instellingen om separeers om te bouwen tot intensive care units.’

Wordt er dan gefreewheeld met het projectgeld?
‘Ik denk dat er geld verdampt. De verleiding is groot om er personeelstekorten mee op te lossen en er uitzendkrachten van in te huren.’ (ML)

VN wil een ban op isoleren

Onderstaande tekst heeft betrekking op het gevangeniswezen, maar gaat uiteraard ook op voor psychiatrie.
__________________________

Juan E. Méndez, expert van de Verenigde Naties inzake foltering riep op 18 oktober 2011 alle landen op om de eenzame opsluiting van gevangenen te verbieden, behalve in zeer uitzonderlijke omstandigheden en voor een zo kort mogelijke tijd, met een absoluut verbod in het geval van jongeren en mensen met een verstandelijke handicap of psychische problematiek.

Langdurige eenzame opsluiting van meer dan 15 dagen en voor onbepaalde tijd moet volgens Méndez worden onderworpen aan een absoluut verbod. Hij verwijst daarbij naar wetenschappelijke studies die hebben aangetoond dat blijvende psychische schade wordt veroorzaakt na een paar dagen van sociaal isolement.

"Gezien het ernstig psychisch lijden dat eenzame opsluiting kan veroorzaken, kan het beschouwd worden als een wrede, onmenselijke of mensonterende behandeling of straf".

link naar het volledige artikel op un.org

Fotoreeks over ervaring in isoleercel

Jolijn (van de Nederlandse blog tekeer tegen de isoleer) heeft een fotosessie gemaakt van haar pop in een isoleercel, op basis van haar eigen ervaringen met dwangmaatregelen in de (jeugd-) psychiatrie, zoals de isoleercel, dwangmedicatie, visitatie en fixatie.

De fotosessie is bedoeld om het cliëntenperspectief bij dwangmaatregelen in de psychiatrie onder de aandacht te brengen. Bij elke foto staat een korte beschrijving.

Het zijn behoorlijk heftige foto’s en daarom was het noodzakelijk om poppen te gebruiken om de taferelen weer te geven. Maar voorlichting is nu eenmaal nodig om de kloof te dichten. Daarom deze persoonlijke fotoserie.

Automatisch afspelen van de foto’s kan via deze link
http://www.flickr.com/photos/40211503@N07/sets/72157623472318956/show/

TIP: klik op “show info” rechts bovenin, dan verschijnt de beschrijving bij de foto’s.

De isoleercel: prikkelarm?

Samenvatting van een artikel door klinisch psycholoog en senior onderzoeker Dr. Bert van der Werf: “De separeer en de prikkelarme omgeving”.

Het gebruik van isoleermaatregelen is wettelijk alleen geoorloofd ter afwending van gevaar. Maar de vraag in hoeverre deze maatregelen tevens schade opleveren, is nauwelijks onderzocht, terwijl daarvoor vele en sterke aanwijzingen bestaan.

Er wordt verondersteld dat de separeercel een heilzaam therapeutisch effect heeft. Separatie wordt als belangrijk hulpmiddel gezien om de patiënt tot rust te laten komen. Maar er bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs voor dit veronderstelde heilzame effect. Wat wel bestaat zijn de vele persoonlijke verhalen van patiënten over de schade die zij van gedwongen separatie hebben ondervonden, ook op lange termijn, vergelijkbaar met verhalen van mensen die werden gegijzeld.

Geheel anders ligt het wanneer de patiënt er zelf voor kiest om zich in de isoleercel terug te trekken. Hierover vertellen patiënten dat de separatie voor hen juist rust en veiligheid betekent in geval van een ernstige crisis, beter dan sederende medicatie.

Het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens dient als basis voor een recht op “menswaardige behandeling” binnen de gezondheidszorg Gedwongen separatie valt hier moeilijk mee te rijmen.

In sommige Europese landen is separatie al jaren bij wet verboden, zoals in Noorwegen en Denemarken. In andere landen, zoals in Engeland en Zweden is het separeren op zijn Nederlands praktisch nagenoeg verdwenen op grond van het regionaal verplichte kwaliteitsbeleid. Op zijn Nederlands, want “seclusion”, zoals separeren in het Engels wordt genoemd, staat bvb in Noorwegen voor een seclusion area, een compleet ingerichte kleine afdeling, waar de patiënt gescheiden van anderen kan worden verpleegd. Hij mag daar echter in tijden van crisis nooit eenzaam worden opgesloten of alleen gelaten. In dat land wordt dat beschouwd als professionele doodzonde: barbaars en middeleeuws. Vaak wordt het toedienen van (sederende) medicatie daar beschouwd als veel humander en doelmatiger dan oplsuiting in een separeercel. In Scandinavische landen is contact herstellen met de patiënt een sleutelbegrip, terwijl men daar vreemd aankijkt tegen het argument van de separeercel als “prikkelarme” omgeving. Opmerkelijk feit: de verpleegkundige “bestaffing” op opnameafdelingen in de Scandinavische landen ligt aanmerkelijk (tot zelfs driemaal) hoger dan in Nederland.

De idee van prikkelarm krijgt in verschillende landen een andere en soms zelf tegenstrijdige praktische invulling: op sommige plaatsen verft men de afdeling in het groen omdat dit rustgevend zou zijn, op andere plaatsen vindt men het belangrijk dat de separeercel niet afgescheiden is van de drukte van de afdeling, zodat de patiënt in contact kan blijven met de groepsgenoten, wat het basaal gevoel van veiligheid zou bevorderen. In Nederland wordt juist het contact met medepatiënten tijdens separatie als te sterke prikkel beschouwd. Wel is er in Nederland een raam waardoor de gesepareerde patiënt naar buiten kan kijken, in andere landen wordt dan weer beschouwd dat dit voor teveel prikkels zou zorgen. Er wordt zomaar van alles beweerd en toegepast zonder enige vorm wetenschappelijke onderbouwing.

Bestaat overprikkeling dan wel of niet? Ja natuurlijk wel. De vraag is echter of een gedwongen plaatsing in de separeercel de geschikte remedie is. Dat patiënten dit jaren later nog als traumatische ervaring beschrijven, heeft te maken met het feit dat gedwongen separatie gepaard gaat met macht, onmacht en repressie. De gesepareerde patiënt is feitelijk totaal overgeleverd aan de macht van de hulpverleners.

Er is dus duidelijk nood aan kritisch onderzoek over het onderwerp.

Isolatie en fixatie leiden tot totale hulpeloosheid en angst

Dit is een vrije vertaling van het artikel "Seclusion and Restraint" op de website van annafoundation.org.

Mensen met een traumatische voorgeschiedenis worden routinematig en onnodig opnieuw getraumatiseerd in de geestelijke gezondheidszorg door het gebruik van isolatie, fixatie en andere dwangmaatregelen.

Enkele feite op een rijtje:

• Cliënten met een traumatische voorgeschiedenis worden vaak opnieuw getraumatiseerd in psychiatrische ziekenhuizen wanneer ze fixatie en isolatie ondergaan.
• Wanneer ernaar gevraagd wordt, zullen mensen praktisch altijd zeggen dat ze isolatie en fixatie als traumatiserend hebben ervaren. Kinderen, adolescenten en volwassenen spreken over ervaringen van kwetsbaarheid, verwaarlozing en een gevoel van bestraffing toen ze in de isolatiecel zaten.
• Fixatie en isolatie zijn reeds verantwoordelijk geweest voor de dood van sommige cliënten. Ze verhogen ook de kans dat het personeel gewond raakt.
• Er bestaan effectieve praktijken om het gebruik van fixatie en isolatie te beperken en/of op te heffen. Best practice modellen die gebaseerd zijn op samenwerking, mondigheid (empowerment) van de cliënt, en een klinische benadering die de ontwikkeling van vaardigheden, leerprocessen, het oplossen van conflicten, en pro-actieve strategieën benadrukt, bestaan, maar ze worden niet consequent toegepast.
• Voor personen met een voorgeschiedenis van trauma, kunnen isolatie en fixatie ervoor zorgen dat storend gedrag toeneemt (eerder dan de-escaleert), waardoor de cliënt opnieuw getraumatiseerd wordt en met als gevolg een toename van risico's voor personeel en andere cliënten.
• Isolatie en fixatie kunnen eerdere ervaringen ‘triggeren’ die te maken hebben met dwang en controle, fysieke mishandeling, isolatie, vastbinden, enz, met volgende mogelijke reacties als gevolg: flashbacks (hallucinaties), dissociatie, agressie, zelfverwondend gedrag, depressie, enz.
• Dwangmaatregelen zoals gedwongen medicatie worden vaak als traumatiserend ervaren. Gedwongen psychofarmaca zijn een vorm van chemische fixatie.
• Gebruikelijk aanvaarde psychiatrische praktijken en institutionele omgevingen kunnen cliënten met een voorgeschiedenis van trauma opnieuw traumatiseren door het herhalen van de dynamiek en zelfs de specifieke schendingen van het oorspronkelijke jeugdtrauma, waardoor de pijn en de gevolgen van de traumatische kindertijdervaring verergert.
• Zonder kennis van medicijnen waarvan bekend is dat ze nuttig zijn bij het behandelen van symptomen van trauma, kan het gebruik van psychofarmaca leiden tot zowel lichamelijke als psychische schade. Gedwongen medicatie schendt persoonlijke grenzen, verandert de geest, lichaam en emoties, en kan een herhaling teweegbrengen van het oorspronkelijke traumatische misbruik.
  

Steeds meer dwang in Vlaamse psychiatrie

Uit Knack (18 maart 2008)

Het aantal gedwongen opnames in de psychiatrie is in Vlaanderen verdubbeld in tien jaar tijd.
(...)

Ook interne dwangmaatregelen worden nog volop gebruikt. Volgens het Vlaams ministerie van Volksgezondheid wordt 15 procent van de patiënten ooit in de isoleerkamer opgesloten. In 2006 ging het om 5287 volwassen patiënten die gemiddeld bijna vier dagen lang in de isoleercel zaten. Ook 258 kinderen werden zo geïsoleerd.

In een recente internationale enquête van Test Gezondheid luidt een van de conclusies: 'Het is opmerkelijk dat in Vlaanderen de opsluiting in een isoleerkamer 2,5 maal hoger is dan in het Franstalige landsdeel, 8 maal hoger dan in Italië en Spanje, en 4 maal hoger dan in Portugal'.

Ook het vastbinden van patiënten wordt volgens Bart Thomas, die aan de Universiteit Gent de interne dwangmaatregelen bestudeerde*, nog in de helft van de psychiatrische instellingen gedaan, wat soms fataal kan aflopen door verstikking.

Bart Thomas: 'Volgens mij zijn er zo elk jaar gevallen van ophanging of bijna-ophanging. Nog altijd worden er eenpunts- of tweepuntsfixaties gedaan met een buikband, wat radicaal verboden zou moeten worden omdat het levensgevaarlijk is. Vastbinden doe je al met moeite met huisdieren, laat staan met mensen. Het "fixeren" is wel enigszins gedaald, maar het gebruik van "chemische restrictieve maatregelen" of "extra-medicatie" is nog spectaculair gestegen. Het probleem is dat er voor al die interne dwangmaatregelen helemaal geen wettelijk kader is uitgewerkt.'

Klik hier voor het volledige artikel (Bron: knack.rnews.be)

(*) Ik zou graag het Gentse onderzoek door Bart Thomas over dwangmaatregelen in de psychiatrie lezen, maar weet voorlopig niet hoe ik eraan kan geraken...

Psycholoog bepleit verbod isoleercel

Het isoleerbeleid van Nederland is vooral gebaseerd op traditie en niet op wetenschappelijk bewijs. Dat zegt psycholoog Bert van der Werf in vakblad Medisch Contact. Wat hem betreft gaat het isoleerbeleid in Nederland op de schop.

(...) verpleegkundigen denken dat een zogenoemde ‘prikkelarme’ omgeving een goede uitwerking heeft op psychotische patiënten. “Maar dat klopt niet”, zegt Van der Werf in het blad. De patiënten zouden meer baat hebben bij stressmanagement. Driekwart van de psychotische patiënten zou door eenzame opsluiting juist steeds angstiger worden.

Datum artikel 2 oktober 2008. Klik hier voor het volledige artikel (Bron: Zielenknijper.nl

Tv kijken in de isoleercel

De psychiatrische instelling GGZ Friesland heeft bij wijze van proef in begin 2011 een mediazuil in een isoleercel geplaatst. Via de zuil kunenn patiënten televisie kijken, maar ook informatie achterhalen over hun behandeling. Bedoeling is het verblijf van de patiënt prettiger te maken.

Mooi initiatief, denk ik zo.

Terminologie isolation - seclusion

Als ik de woorden "solitary isolation" google, dan kom ik enkel op informatie uit rond isoleren in gevangenissen. In de psychiatrie wordt voor isolatie in het Engels blijkbaar een andere term gebruikt: "seclusion". Seclusion wordt in de Van Dale vertaald als afzondering, eenzaamheid, rust, afgelegenheid of privacy. Klinkt in ieder geval beter dan isolatie, niet? Maar of de realiteit van "seclusion" in psychiatrische context ook beter aanvoelt dan "isolation" is nog maar de vraag.

repressie, macht en onmacht

Voor de psychiatrische patiënt is opsluiting in de isoleercel veelal een negatieve tot traumatische gebeurtenis, waar hij naderhand liever niet aan herinnerd wil worden. 50% van de gesepareerden rapporteert lang na de separatie over angst, boosheid, nachtmerries, negatieve gedachten over de verpleegkundigen die de separatie uitvoerden, herinneringen aan eenzaamheid en verlies van vertrouwen in het psychiatrisch ziekenhuis. 27% geeft bovendien aan voorzichtiger te zijn geworden in zijn gedrag ook nog lang na de opsluiting. Als kortetermijneffect geeft men aan zieker te zijn geworden (50%), in de war te zijn geraakt (50%) en zich machteloos (90%) en eenzaam (76%) te hebben gevoeld. De psychische klachten na het separeren van de patiënt kunnen overeenkomen met symptomen van een Post Traumatisch Stress Syndroom (PTSS). Veel patiënten die ooit gesepareerd waren vertelden jaren later over hun ervaringen alsof ze een gijzeling hadden moeten ondergaan. Niet zo vreemd, want in beide gevallen spelen mechanismen van repressie, macht en onmacht een belangrijke rol.

Bron: Wikipedia

Zin en onzin van de isoleercel

Geen land ter wereld sluit zoveel mensen op in een isoleercel als Nederland. De prikkelarme omgeving als remedie tegen zware geestelijke nood. Ook al blijkt dat in de praktijk niet te werken en leidt het soms tot de dood. De zin en onzin van de isoleercel. In de uitzending praten patiënten over hun eenzame opsluiting, die ze soms als marteling ervaren en deskundigen over alternatieven die in Nederland nog veel te weinig worden gebruikt.

Zin en onzin van de isoleercel - Uitzending Spraakmakende Zaken op TV Ned 2 - di 30 jun 2009 (33 min.)

Wat ik me afvraag is of de situatie in België vergelijkbaar is...

Een ervaring met de isoleercel

Jan O. ervaarde de isoleercel als een straf en marteling.

De hel van de isoleercel

Onmenselijk. Vernederend. Zeer traumatisch. Onvergetelijk en onvergeeflijk. Dat zijn slechts enkele uitspraken die ik hoor van mensen die ooit in een isoleercel zijn terechtkomen. Bij het googlen naar trauma en isoleercel stuit ik op een artikel dat verscheen in het tijdschrift Plusminus van de Nederlandse vereniging voor manisch-depressieven en betrokkenen. Het bevat het relaas van Corrie, die na een psychotische opstoot in een isoleercel belandt. Ik denk dat vele mensen die ooit in een isoleercel hebben gezeten, zich zullen herkennen in haar woorden:

“(het is) een vreselijk benauwende ruimte. Je hebt engtevrees en dat geldt ook voor dit afzichtelijke hok. Je schreeuwt om hulp maar die komt er niet. Je wordt panisch, krijgt angstaanvallen, een verschrikkelijke doodsangst. Je blijft roepen om hulp. Het zweet breekt je uit. Je eenzaamheid bekruipt je. Je hebt verschrikkelijke behoefte aan een andere levende ziel, maakt niet uit of het een vriend of vijand is. Wanhopig bonk je op de ramen, in de hoop dat zij het zullen begeven. Vergeefs. Daarna is de deur aan de beurt. Je bezeert alleen jezelf. Je voelt je gestraft en opgesloten, terwijl je geen enkele misdaad hebt begaan. Je enige misdaad is om een ziekte te hebben. Later zou je nog horen dat je zo opgesloten bent vanwege personeelstekort. Dat is helemaal een dreun in je gezicht. Je voelt dat je naar het toilet moet. Die is er niet. Wel voorradig zijn een soort kartonnen hoedjes. Noodgedwongen doe je je behoefte in zo’n kartonnen hoedje. Wanhopig zet je dit hoedje in het uiterste hoekje van de cel. Onmenselijk. (…) Je schaamt je. Je zit samen met je uitwerpselen in een kleine, benauwende ruimte. Buiten hoor je de kreet van een meeuw. Je neemt het psychotisch waar. De meeuw heeft zijn vrijheid. Jij niet. Je roept om een advocaat. Dat heb je al eerder gedaan, maar de verpleging negeerde deze vraag. Je dacht dat je rechten had. Blijkbaar niet. In het land van de psychiatrie zijn rechten soms wel erg relatief. Je was tenslotte gewoon vrijwillig opgenomen. (…)”

Corrie omschrijft haar ervaringen in de isoleercel als een mensonterende marteling die volgens haar geen enkel mens zou mogen ondergaan. Ik deel haar mening. Een psychose krijgen is op zich al een zeer traumatische ervaring, maar bij vele patiënten bezorgen hun ervaringen met isolatie en/of fixatie (vastbinden) voor een extra trauma. Ook bij mij was dit het geval. Zo lag ik ooit een hele nacht vastgebonden op mijn bed, en kon ik niet naar het toilet gaan, ondanks mijn wanhopige geroep om verpleging. Pas ’s ochtends omstreeks 10 uur ging mijn kamer weer open. Nog nooit in mijn leven heb ik me zo onmenselijk behandeld gevoeld. En ook hel van de isoleercel ken ik uit ervaring.

Er moet dus iets gebeuren. Er moet iets veranderen. Niet enkel getraumatiseerde patiënten vinden dat. Ik hoor het ook van welmenende hulpverleners die zich soms machteloos voelen.


Het volledige verhaal van Corrie lees je op de website van vmdb.nl: pagina 1, pagina 2